“`html

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2024 Araştırmasının Sonuçları Açıklandı

İstanbul Sanayi Odası (İSO), 27 Mayıs tarihinde duyurmuş olduğu “İSO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2024” araştırmasının ardından, daha fazla KOBİ’yi kapsayan “İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2024” raporunu da kamuoyuyla paylaşmıştır.

Rapora göre, İSO İkinci 500’ün üretimden satışları, geçtiğimiz yıl yüzde 41 oranında bir artış göstererek 1 trilyon 393 milyar liraya ulaşırken, bu artış oranı son üç yıl içinde en düşük seviyede gerçekleşmiştir. Geçen yıl ortalama Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 41,1 olarak kaydedilirken, arındırıldığında üretimden satışlar reel olarak yüzde 0.1 oranında gerileyerek 2022’deki yüzde 10,4 ile 2023’teki yüzde 5,2 olan düşüş eğilimlerini sürdürmüştür.

2024 araştırmasında en yüksek satış rakamını 4 milyar 186 milyon lira ile İstanbul Asfalt Fabrikaları elde ederken, onu 4 milyar 185 milyon lirayla Yılmaz Redüktör ve 4 milyar 169 milyon lirayla Boyteks Tekstil takip etmiştir.

İlk üç sırada yer alan bu şirketlerin, bir önceki yılki listede oldukça gerilerde yer aldığı dikkat çekmiştir. 2023 raporunda “İstanbul Asfalt Fabrikaları” 283’üncü, Yılmaz Redüktör 412’nci, Boyteks Tekstil ise 490’ıncı sıradaydı.

İkinci 500 sıralamasına; üretimden satışları 4 milyar 186 milyon lira ile 1 milyar 820 milyon lira arasında bulunan firmalar dahil olmuştur. 2024 yılı listesindeki 66 yeni şirket, başarıyla yer almıştır. 2023 araştırmasında İSO 500 içinde yer alan 41 kuruluş ise geçen yıl İSO İkinci 500’e düşüş göstermiştir. Ayrıca, araştırmanın son iki yılında 393 firma, İkinci 500’de yer almayı başarmıştır.

Küresel talep koşullarında yaşanan zayıflamalara rağmen, Türkiye’nin ihracatı yüzde 2,4’lük artışla 261,8 milyar dolara, sanayi sektörü ihracatı ise yüzde 2,6’lık artışla 252,1 milyar dolara yükselmiştir. İSO İkinci 500’ün ihracatı ise yüzde 6,2 artışla 15,9 milyar dolara ulaşmıştır.

Bu artış oranı, İSO 500’den daha yüksek bir seviyede gerçekleşmiştir. Bu durum, İSO İkinci 500’ün yapısındaki tekstil ve giyim sektörlerinin güçlü ihracat performansından kaynaklandığı görülmektedir. İkinci 500’ün Türkiye sanayi ihracatındaki payı yüzde 6,3’e çıkarken, 0.2 puanlık bir artış göstermiştir.

İKİNCİ 500’DE KÂR YÜZDE 18,9 AZALDI

Geçtiğimiz yıl İSO 500’de olduğu gibi, İSO İkinci 500’de de kârda ciddi bir düşüş gözlemlenmiştir. İkinci 500’ün faaliyet kârı, 2024’te önceki yıla göre yüzde 18,9 azalarak 118 milyar liraya inmiş ve faaliyet kârlılığı da yüzde 12,6’dan yüzde 7,3’e düşmüştür. Bu oran, 2014-2023 yılları ortalaması olan yüzde 10,9’un altında kalmıştır.

Şirketlerin vergi öncesi kâr ve zarar toplamı yüzde 63,8 düşerek 34 milyar liraya ulaşırken, satış kârlılığı oranı ise yüzde 8,2’den yüzde 2,1’e gerilemiştir. Bu oran son on yılın ortalaması olan yüzde 7’nin oldukça altında kalmıştır.

Vergi öncesi kâr ve zarar toplamındaki düşüşte, enflasyon muhasebesi uygulaması sebebiyle oluşan 20,6 milyar liralık net enflasyon düzeltmesi zararı da etkili olmuştur. Bu zararın satış kârlılığına etkisi ise 1,3 puan olarak hesaplanmıştır.

Faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr/zarar toplamı yüzde 16 oranında artarak 205 milyar liraya çıkmıştır. Ancak FAVÖK kârlılığı oranı 2,6 puan düşüşle yüzde 12,7’ye gerilemiştir. Bu oran, 2014-2023 yılları ortalaması olan yüzde 13,8’in altındadır.

KÂR EDEN KURULUŞ SAYISI 345’E DÜŞTÜ

İSO İkinci 500’de vergi öncesi kâr eden kuruluş sayısı, 428’den 341’e düşerken, zarar eden kuruluş sayısı da 72’den 159’a yükselmiştir. Bu rakam, 1997’de açıklanmaya başlanmasından bu yana en yüksek düzeydir.

Diğer taraftan, operasyonel kârlılığı gösteren faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr/zarar büyüklüğüne göre, kâr eden firma sayısı 495’ten 470’e düşmüş ve zarar eden firma sayısı ise 30 ile 2013 sonrasındaki en yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2023’ün ardından 2024’te de net kambiyo zararı kaydedilmiştir.

İkinci 500, geçen yıl kambiyo ve enflasyon düzeltmesi işlemleri dışındaki diğer gelirlerden 40 milyar lira net kâr elde etmiştir. Bu rakamın net satışlara oranı yüzde 2,5’e yükselmiştir.

FİNANS GİDERLERİ YÜZDE 45,4 ARTTI

Yapılan araştırmaya göre, İSO İkinci 500’ün finansman giderleri yüzde 45,4 oranında artarak 95 milyar liraya ulaşmıştır. Aynı dönemde faaliyet kârı yüzde 18,9 azalma ile 118 milyar liraya inmiştir, dolayısıyla finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı 35,8 puan artarak yüzde 80,9’a çıkmıştır.

Enflasyon muhasebesi uygulaması, 2023 yılında aktifler ve öz kaynaklar gibi bilanço büyüklüklerinde önemli artışlara yol açmıştır. Bu bağlamda, İSO İkinci 500 üzerinde geçen yıl enflasyon düzeltmesinin etkisi daha sınırlı kalmıştır.

Aktiflerde dönen varlıklar yüzde 35,5, duran varlıklar ise yüzde 38,7 oranında büyümüştür. Böylece aktif toplamındaki artış yüzde 37 olarak kaydedilmiştir. Pasif tarafta öz kaynaklar yüzde 41,3 büyürken, toplam borçlar yüzde 32,2 oranında artış göstermiştir. Bu durum, 2023’te olduğu gibi 2024’te de öz kaynakların aktiflerin üzerinde büyüdüğünü surf ettirmektedir.

İSO İkinci 500’ün borç ve öz kaynak dağılımı incelendiğinde, 2024’te kaynak yapısındaki değişim öz kaynaklar lehine gerçekleşmiştir. 2023’ten 2024’e öz kaynakların toplam aktifler içindeki payı yüzde 53,6’dan yüzde 55,2’ye çıkarken, toplam borçların payı yüzde 46,4’ten yüzde 44,8’e gerilemiştir.

Önceki yıl yüzde 76,7 artan toplam borçlar, 2024’te yüzde 32,2 oranında büyümüştür. Artış oranı mali borçlarda yüzde 66’dan yüzde 45,1’e ve diğer borçlarda ise yüzde 87,5’ten yüzde 20,6’ya gerilemiştir. 2024 öncesindeki üç yıla kıyasla mali borçlar, diğer borçlardan daha fazla büyümüştür. Bu durum, artan faiz oranlarına rağmen daha küçük ve orta ölçekli işletmelerin finansman ihtiyaçlarını karşılamak için kredi almayı tercih ettiğini göstermektedir.

Borçların vadesel gelişiminde özellikle kısa vadeli mali borçlardaki artışın yavaşlaması dikkat çekmektedir. Kısa vadeli mali borçların toplam borçlar içindeki oranı, uygulanan sıkı para politikalarının etkisiyle 2023’te yüzde 59,1’e, 2024’te ise yüzde 57,4’e gerilemiştir.

Devreden KDV tutarı yüzde 24 artarak 17,4 milyar liraya yükselmiştir. Bu artış, enflasyon karşısında olumlu bir tablo oluşturmuştur; zira enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde devreden KDV, sanayi firmaları için nakit akışı açısından ciddi bir yük oluşturmaktadır.

Teknoloji yoğunluklarına göre katma değer dağılımına bakıldığında, İSO İkinci 500’de en fazla paya sahip olan sektörler arasında düşük teknoloji yoğunluklu sanayi işletmeleri yüzde 41 ile öne çıkmıştır; bu grubun payında 3,6 puanlık bir düşüş gözlemlenmiştir.

Orta-düşük teknolojili sanayilerin payı 1,5 puan artarak yüzde 27,7’ye, orta-yüksek teknolojili sektörlerin payı ise 2,3 puan artışla yüzde 28’e ulaşmıştır. Yüksek teknoloji grubunun payı ise 0,3 puan düşerek yüzde 3,3 olmuştur.

Bu veriler, orta-yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerin toplamının İSO İkinci 500’de ilk kez yüzde 30’un üzerine çıktığını göstermektedir. Ancak, ulaşılması gereken noktanın yetersiz olduğu değerlendirilmiştir. Dijitalleşme ve yeşil dönüşüm süreçlerinin, küresel rekabette belirleyici olacağı bir gelecek göz önüne alındığında, sanayicilerin bu konularda daha fazla çaba sarf etmeleri gerekmektedir.

İSO İkinci 500’de AR-GE yapan kuruluş sayısı, nihayetinde son yıllardaki durağanlığın ardından 2024’te 11 firma artarak 238’e ulaşmıştır. AR-GE harcamaları ise yüzde 120 oranında artarak 8,6 milyar lira seviyesine çıkmış ve bu harcamaların üretimden satışlara oranı binde 62 ile en yüksek düzeyine ulaşmıştır.

Sanayi istihdamındaki artışın sınırlı kaldığı 2024 yılında, İSO İkinci 500’ün toplam istihdamı yüzde 2,2 artarak 291 bin kişiye ulaşmıştır. Aynı yıl içerisinde ödenen maaş ve ücretlerdeki artış ise yüzde 90,9 ile enflasyon oranının oldukça üzerinde gerçekleşmiştir.

İkinci 500’de halka açık kuruluş sayısı 39’a çıkarak en yüksek seviyesine ulaşmıştır. İSO 1000 içinde halka açık kuruluşlar arasındaki artış, sanayi sektöründe halka açılma eğiliminin güçlenmeye başladığını göstermektedir.

Geçtiğimiz yıl yabancı sermayeli şirket sayısı da 1 artarak 67 olmuştur.

İSTANBUL ÖNE ÇIKIYOR, EGE İZLİYOR

İSO İkinci 500’de yer alan şirketler, bağlı olduğu oda bilgilerine göre sınıflandırıldığında, sanayide Anadolu ağırlığının arttığı ve Türkiye genelindeki dağılımın daha dengeli bir gelişim gösterdiği gözlemlenmiştir.

İstanbul Sanayi Odası, 135 şirketle İSO İkinci 500’de ilk sırada yer alırken, Ege Bölgesi Sanayi Odası 38 şirketle ikinci, Kocaeli ve Gaziantep ise 36’şar şirketle üçüncü sırada yer almıştır. Bursa 34, Ankara ise 21 şirketle takip etmiştir.

– Gıda sektörü liderlik ediyor

Şirketlerin sektörel gruplara göre dağılımına bakıldığında, firmaların yüzde 62’sinin 4 ana sektör grubunda toplandığı görülmüştür. “Gıda ürünleri sanayisi” 108 firma ile ilk sırada yer alırken, bunu 75 şirketle “kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri sanayi” takip etmektedir. “Tekstil ürünleri sanayi” 68 firma ve “ana metaller ve makine imalat sanayisi” de 61 firma ile izlemektedir.

Bu dört sektör, üretimden net satışların yaklaşık yüzde 62’sini oluşturmuştur. Ayrıca ilk üç sektördeki firmaların üretimden net satışlar içindeki payı, bir önceki yıla göre azalma gösterirken, dördüncü sıradaki sektörde küçük bir iyileşme gözlemlenmiştir.

“`